De vierde industriële revolutie is hier

Het is dan een tijdje revolutieluw. De ontwikkeling gaat in een lager tempo. Tot de komst van de computer. Het tijdperk van de automatisering en robotisering breekt dan aan. Het geeft de binnenkant van de fabriek, maar ook van kantoren, een geheel ander uiterlijk. Het werk en de werkvloer veranderen weer.

De introductie van de smart factory

En nu is er dus Industry 4.0. Dat houdt, heel kort gezegd, in dat robots en computers samenkomen. Dus geen domme lasrobots meer die 24 uur per dag auto’s in elkaar zetten, maar de introductie van de smart factory. Intelligente systemen die met elkaar communiceren, leren en beslissingen nemen. Die net als mensen autonoom functioneren en evolueren.

Wat dat communiceren en denken mogelijk maakt is kunstmatige intelligentie. Algoritmes lijken qua denkpatronen op onze hersenen. Ze zijn in staat om te leren, beredeneren en uiteindelijk zelfstandig beslissingen te nemen.

Deep Blue vs Alphago

Dat de ontwikkeling in duizelingwekkend tempo gaat wordt goed geïllustreerd door het voorbeeld van Deep Blue, een supercomputer van IBM. Die wint in de jaren negentig van schaakgrootmeester Gary Kasparov. Deep Blue kent alle mogelijke schaakzetten en alle mogelijke tegenzetten. Zo berekent hij per beurt wat de beste optie is. Dat hij wint van de beste schaker ter wereld komt op dat moment als een behoorlijke schok. Schaakcomputers bestonden al sinds de late jaren zeventig, maar er werd altijd aangenomen dat ze niet in staat zouden zijn van de beste schakers ter wereld te winnen.

Go-Computers bestaan eigenlijk helemaal niet lang. Go is een Oosters bordspel dat zijn oorsprong 2000 jaar voor Christus vindt. Het is oneindig veel complexer dan schaak. Er zijn meer zetten dan moleculen in het heelal. In 2015 wint AlphaGo, een algoritme van Alphabet, het bedrijf achter Google, een tweekamp van Lee Sedol. Sedol is achttienvoudig wereldkampioen en wordt gezien als de Roger Federer of Lionel Messi van het Go. AlphaGo heeft dus alles waar een menselijke speler ook over moet beschikken. Creativiteit, intuïtie en strategisch denkvermogen. Bovendien heeft hij zichzelf het spel geleerd en leert hij van zijn fouten.

Geen toekomstmuziek maar hedendaagse realiteit

Dat klinkt als een film met Tom Cruise die zich afspeelt in 2080, maar dat is het dus niet. De zelfdenkende fabriek, de zelfrijdende auto, machine learning. Het is er allemaal al. Zelfrijdende auto’s zijn dan nu nog vooral in het nieuws omdat ze af en toe een dodelijk ongeluk veroorzaken, maar het enige wat er nodig is voor een wereldwijde doorbraak, is dat ze minder ongelukken maken dan mensen. Met jaarlijks ruim 25.000 verkeersdoden in de EU is dat punt snel bereikt.

Het International Transport Forum kwam in 2015 met een uitgebreid rapport getiteld: Managing the Transition to Driverless Road Freight Transport. Het forum verwacht dat in 2030 6,4 miljoen vrachtenwagenchauffeurs nodig zullen zijn in Europa en de VS. Een ander scenario is dat het er ook nul kunnen zijn.

Ook hooggeschoold werk wordt door robots overgenomen

Wie door de nieuwsberichten van vandaag heeft gestruind heeft waarschijnlijk al wat korte berichten gelezen die door een robot zijn geschreven. Er zijn ook algoritmes die de hele dag door unieke muziek kunnen componeren of juridisch onderzoek doen. Watson, de nieuwste supercomputer van IBM is zelfs arts. Hoog- of laaggeschoold, fysiek of juist niet, geen enkele baan lijkt echt veilig in de (nabije) toekomst. Dat geldt dus ook voor de HRM-professional. Want cv’s scannen en opleiding en werkervaring afzetten tegen de functie-eisen in de vacature, dat kan een robot allang.

We moeten ons dus goed voorbereiden op die toekomst. Bedenken wat dit gaat betekenen voor de arbeidsmarkt. Welke banen zijn straks belangrijk, welke blijven bestaan? En welke vaardigheden hebben we daar voor nodig?

Jeugd is onzeker over de uitdagingen van de toekomst

Uit onderzoek van Deloitte blijkt dat millennials zich het meeste zorgen maken over deze ontwikkeling. Dat is logisch aangezien zij vrijwel zeker de gevolgen ervan mee gaan maken. Hoewel deze groep zijn bewondering uitspreekt voor bedrijven die voorop lopen in de ontwikkeling, zijn ze tegelijkertijd onzeker of ze kunnen slagen ten tijde van Industry 4.0. Zowel millennials als Gen Z‘ers voelen zich niet voldoende voorbereid op de veranderende tijden.

Zaak dus om als bedrijf twee dingen te doen. Probeer Industry 4.0 niet tegen te houden, maar maak er een kans van. Sta ervoor open en ga er waar je kunt in mee. Dat maakt je als bedrijf weerbaarder en daarnaast interessanter voor het personeel dat je wel nog nodig gaat hebben.

Technologie is geen bedreiging, menselijk onvermogen wel

Dat personeel verwacht, volgens hetzelfde Deloitte-rapport, van bedrijven dat zij ze helpen de benodigde vaardigheden te leren. Verwacht wordt in zijn algemeenheid dat soft-skills, zoals bijvoorbeeld teamwork, aanpassingsvermogen, creativiteit en communicatieve vaardigheden, in de toekomst steeds belangrijker zullen worden.

Daar ligt misschien wel de crux. Want hoewel straks alles technisch mogelijk is, wil dat niet zeggen dat we van het ene op het andere moment middenin die Tom Cruise-film zitten. Volgens Ernst-Jan Stigter, algemeen directeur van Microsoft Nederland, is daar nog wel wat voor nodig. In het Financieele Dagblad zegt hij: “maar om die technologie goed te kunnen benutten, moet onze maatschappij wel vaardigheden ontwikkelen die de balans houden tussen mens en machine, en we moeten kritisch, oplossingsgericht en creatief leren denken.” Zijn conclusie: “Technologie vormt geen bedreiging voor ons land, ons onvermogen om die optimaal in te zetten wel.”

Dit artikel verscheen eerder op workingprogress.nu, een initiatief van USG Professionals